6 wandelingen langs Oost-Vlaamse geschiedenis

Met de Jan de Lichte wandelroute in Velzeke, een deelgemeente van Zottegem, sla je meteen twee historische vliegen in één klap. Lokale jongen Jan, bekender dan ooit dankzij de tv-serie met Matteo Simoni, maakte begin 18de eeuw de streek onveilig met zijn legendarische roversbende. Door de verhalen van auteur Louis Paul Boon groeide hij uit tot een soort Vlaamse Robin Hood, maar in het echt was hij een meedogenloze schurk die na zijn arrestatie in 1748 werd terechtgesteld op de Aalsterse Markt.

Op deze wandelroute ga je Jan achterna, door onder meer de Paddestraat, waar het Provinciaal Archeocentrum Velzeke lonkt. Wie ‘Het verhaal van Vlaanderen’ op Eén heeft gezien, weet dat hier ooit een bloeiend Romeins dorp stond op het kruispunt van twee belangrijke Romeinse wegen. Het hele jaar door trakteert het museum op een boeiende tijdreis, met naast wisselende tentoonstellingen een vaste expo die het verhaal van de prehistorie en de Romeinse tijd opfrist. Kom je langs op Open Monumentendag of Erfgoeddag, dan loop je hier echte gladiatoren en Romeinse centurions tegen het (stoere) lijf.

Nog zo’n dorp boordevol verhalen is Ename bij Oudenaarde, een mix van eeuwenoude geschiedenis en moderne beleving. Drie met elkaar vervlochten bezienswaardigheden liggen in dit voormalige havenstadje op je te wachten: acht hectare Erfgoedsite met de grondvesten van een benedictijnenabdij, het historische Bos t’ Ename, en de gerestaureerde Sint-Laurentiuskerk met haar 10de-eeuwse fresco’s. Het pam Ename katapulteert je tot 1000 jaar terug in de tijd met een prachtige collectie, virtual reality en verhalen van bewoners door de eeuwen heen. Ook leuk: de oude abdijtuinen van de monniken. Vandaag zijn het gezellige volkstuintjes waar dorpsbewoners groenten kweken zoals vroeger.

Ook fan van meer recente geschiedenis? Dan is Huis Beaucarne je volgende stop. In deze burgerwoning dompelt een schat aan antiek en curiosa je onder in de sfeer van de 18de en 19de eeuw. Een rondleiding voert je van de ene unieke erfenis naar de andere, van opgezette dieren over glaswerk tot poppenhuizen. Sluit je bezoek in adellijke stijl af met een high tea, geserveerd in de authentieke 18de-eeuwse salons.

Maak kennis met een stukje Meetjeslandse oorlogsgeschiedenis op deze wandeling dicht bij de grens met Zeeuws-Vlaanderen. Onder meer hier spanden de Duitsers vanaf 1915 hun Dodendraad, een meer dan driehonderd kilometer lange grensversperring die onder 2000 volt stroom stond. De bedoeling? Smokkel en ontsnappingen verhinderen vanuit het bezette Vlaanderen naar het neutrale Nederland. Want wie tegen de draad aanliep, werd levend geroosterd.

Ter nagedachtenis aan de slachtoffers van deze gruwelijke grensdraad, werd in Boekhoute een stukje ervan gereconstrueerd. Bij de Dodendraad stierven in de grensstreek zeker duizend mensen. Want ondanks de fatale versperring en strenge controles, werden er toch volop papieren en voedsel gesmokkeld. Zij die het wél konden navertellen, hadden de oversteek gewaagd met houten ladders, gummilaarzen en -handschoenen of … door er met een polsstok over te springen.

Wil je meer weten over deze streek tijdens beide Wereldoorlogen? Neem dan een kijkje in de kerk van Boekhoute. De expo ‘Boekhoute in tijden van oorlog’ belicht de impact van de twee oorlogen op het dorp, met foto’s, infopanelen en de verwrongen motor en twee schroeven van een gevechtsvliegtuig dat hier neerstortte.

De wereld vastleggen op perkament en op indrukwekkende globes, dát deed Gerard de Cremer alias Mercator, de wereldberoemde 16de-eeuwse cartograaf aan wie we het woord ‘atlas’ te danken hebben. En ja, hij was een geboren Oost-Vlaming: zijn wieg stond in Rupelmonde, een ingedommeld dorpje aan de polder. Van aan het Mercatorplein troont de Steendorp wandelroute je mee naar de Graventoren waar de cartograaf zeven maanden lang achter slot en grendel zat. Niet omdat hij iets had mispeuterd, wel omdat de inquisitie niet kon lachen met zijn visies op de wereld en de bijbel.

Na enkele kilometers stappen langs de Schelde en het poldergebied Schouselbroek beland je aan een ander historisch monument: het 19de-eeuwse Fort van Steendorp, een fort uit de fortengordel rond Antwerpen. Vandaag hebben zo’n 1.200 vleermuizen hier binnen de muren hun thuis gevonden. Op eigen houtje kan je er niet in – dat mag alleen met gids – maar rondom loopt een mooi uitgestippeld parcours met infopunten. Voor kleine bezoekers is er zelfs een wandeling op kindermaat.

Fan van onze nautische geschiedenis? Spring vlak bij het startpunt dan zeker binnen in de demonstratieloods van de CNR-site, de vroegere scheepswerf Chantier Naval de Rupelmonde. Hier ontdek je hoe historische schepen worden hersteld.

Ook rond het populaire Donkmeer in Berlare valt heel wat geschiedenis te rapen. Vertrek voor dit korte wandellusje aan de Onthaalpoort Donkmeer, een modern toeristisch infokantoor waar je op speelse wijze van alles opsteekt over het verleden van de regio. Eerste historische halte is de witgekalkte Bareldonkkapel met haar zeven stakapelletjes, boven op een zandheuvel vlak bij het meer. Handig als uitkijkpunt, vonden de Brigands – de Vlaamse opstandelingen – tijdens de Boerenkrijg eind 18de eeuw. Die historische opstand ontvonkte trouwens hier in Overmere, om een paar jaar later in Hasselt te eindigen in een ware slachtpartij.

Behalve als uitkijkpost was de locatie ook een ideale verstopplek. Dat beweerde toch een Gentse advocaat annex schattenjager in 2009. In een van de zijkapelletjes zou vermoedelijke dief Arsène Goedertier het gestolen Lam Gods-paneel ‘De rechtvaardige rechters’ weggemoffeld hebben. Speurwerk bracht niets aan het licht, en tot op vandaag blijft de diefstal een van de grootste mysteries in de Belgische geschiedenis.

Op een eiland in het meer ligt nog een bijzonder stukje verleden, weliswaar helemaal opgefrist. In de Eendenkooi werden tot 1930 eenden bijeengedreven en gevangen voor de keuken van welgestelde burgers. Vandaag gaat het er op de site diervriendelijker aan toe: in de aaidierenweide huppelen allerlei beestjes rond, en er is ook een speeltuin. Leuk voor de (klein)kinderen!

Van het Gravensteen tot de Sint-Baafsabdij en alles er tussenin: zowat elke vierkante meter van de Gentse Kuip ademt geschiedenis. In 630 begon het hier allemaal, toen de Heilige Amandus de samenvloeiing van Leie en Schelde uitkoos om er zijn abdij te bouwen. Al snel werd Gent een belangrijk centrum, dat onder het bewind van de graven van Vlaanderen uitgroeide tot een trotse stad. Bijna 1400 jaar geschiedenis zijn hier vandaag nog altijd tastbaar aanwezig: een middeleeuws kasteel in een slotgracht, een imposante kathedraal, een belfort, drie begijnhoven en nog veel meer.

Op deze wandeling is niemand minder dan de befaamde schilder Jan Van Eyck je gids. Juist ja, dé Jan van het Lam Gods, een van de beroemdste kunstwerken ter wereld. Niemand weet met zekerheid waar hij woonde, en ook naar zijn mogelijke atelier hebben we het raden. Dit is dus geen route langs plekken die iets in zijn leven hebben betekend, wel langs gebouwen en plaatsen die hij zeker gezien zal hebben. Kers op de historische taart is natuurlijk het Lam Gods zelf, dat in glorieus gerestaureerde versie in het nieuwe bezoekerscentrum van de Sint-Baafskathedraal hangt te pronken. In de crypte flitst een augmented reality-tour je vele honderden jaren terug in de tijd.